8 lutego 2019 roku w sali Purpurowej Pałacu Książęcego odbyły się uroczyste obchody 30-lecia działalności żagańskiego Koła nr 9 Związku Sybiraków, któremu praktycznie od początku przewodniczy Pani Maria Jastrzębska. W jubileuszy udział wzięli członkowie Koła, prezes Oddziału Związku Sybiraków w Zielonej Górze Wacław Mandryk, Burmistrz Andrzej Katarzyniec, Zastępca Burmistrza Sebastian Kulesza, wójt Leszek Ochrymczuk, proboszczowie żagańskich parafii, przedstawiciele instytucji kultury oraz harcerze.
Pierwszym akcentem jubileuszowej uroczystości był występ dzieci z PSP 3 w Żaganiu. Najmłodsi zaprezentowali się w tańcu i krótkich inscenizacjach teatralnych, wywołując uśmiech na twarzach zgromadzonych gości. Następnie na scenie pojawiła się młodzież, która wierszem przypomniała o tragicznych wydarzeniach sprzed 79 lat, podając również fakty historyczne dotyczące masowych deportacji Polaków na Sybir. Masowe zsyłki rozpoczęły się 10 lutego 1940 roku i kontynuowane były w następnych miesiącach – kolejne wielkie akcje deportacyjne przeprowadzono 13 kwietnia, na przełomie czerwca i lipca oraz w maju i czerwcu 1941 roku. Według szacunków władz RP na emigracji w wyniku wywózek zorganizowanych w latach 1940–1941 do syberyjskich łagrów trafiło około milion osób cywilnych, choć w dokumentach sowieckich mówi się o 320 tys. wywiezionych. Część z nich z łagrów wydostała się dzięki formowanej na terenie ZSRR (po zawarciu układu Sikorski-Majski) armii gen. Władysława Andersa. Na Syberię, do Kazachstanu i północnej Rosji w latach 1939-56 zesłano prawie 2 miliony Polaków. Wrócił co trzeci z zesłańców, o czym wspomniała w swoim wystąpieniu gospodyni uroczystości, Pani Maria Jastrzębska, która znalazła się w grupie ocalonych…
Maria Jastrzębska przypomniała początki działalności Koła nr 9 w Żaganiu. Reaktywowany Związek Sybiraków miał początkowo za zadanie uzupełniać dokumenty repatriacyjne Sybiraków. Kolejnym, realizowanym do dziś, celem związku i każdego z funkcjonujących w Polsce kół, stało się utrwalanie prawdy i pamięci o przymusowych zesłaniach, zbrodniach i ludzkich tragediach. Przez wiele lat nie było możliwości mówienia o własnych doświadczeniach i zaznanej krzywdzie. Od 1989 roku, od momentu reaktywowania Związku Sybiraków, żagańskie koło aktywnie włączyło się w życie miasta. Przede wszystkim już w 1992 roku zadbano o sztandar, który towarzyszy Sybirakom do dzisiaj w trakcie wszystkich ważnych uroczystości. Koło nr 9 zadbało również o pomniki pamięci w Żaganiu – na cmentarzu komunalnym stanął Krzyż Sybiracki, w kościele pw. Wniebowzięcia NMP powieszono tablicę pamiątkową, natomiast przy ulicy Piastowskiej postawiono pomnik Zesłańców Sybiru. W okresie całych trzydziestu lat działalności nie zapomniano o najważniejszym – o spotkaniach z młodzieżą i dzieleniu się swoimi doświadczeniami z kolejnymi pokoleniami.
Za tę wyjątkową aktywność i nieustające zaangażowanie w życie miasta i regionu podziękował członkom żagańskiego Koła prezes zielonogórskiego oddziału Związku Sybiraków, pan Wacław Mandryk. Przypomniał on, iż sam Związek Sybiraków powołano 29 czerwca 1928 roku, a na pierwszym zjeździe, który odbył się 1 lipca, legitymację numer 1 przyznano Józefowi Piłsudskiemu. W 1989 roku reaktywowano Związek, po latach milczenia na temat przymusowych zesłań.
Związek Sybiraków w Polsce liczy obecnie 24 tysiące członków, z tego 10% zrzesza oddział lubuski. Są to w znacznej mierze dzieci urodzone na Syberii lub dzieci wywiezione na tę “nieludzką ziemię”. Działalność oddziału najlepiej obrazuje ponad sto trwałych znaków pamięci znajdujących się w województwie.
Jako trzeci głos zabrał Burmistrz Andrzej Katarzyniec – Cieszymy się, że Żagań ma Sybiraków i to tak aktywnych Sybiraków. Składam na ręce Pani Marii obietnicę, że Żagań będzie zawsze pamiętał o Waszej tragedii. Dziękuję serdecznie za Waszą aktywność, upamiętnianie tradycji oraz obecność na wszystkich miejskich uroczystościach. Życzę dużo zdrowia i wszystkiego dobrego.
Następnie członkowie żagańskiego koła Związku Sybiraków odznaczyli osoby wspierające przez lata ich działalność. Życzenia złożył kolegom również Piotr Gubernator – żagański kombatant, który na przykładzie doświadczeń swojej małżonki odniósł się do tragedii, która dosięgnęła tysiące niewinnych ludzi i przypomniał wyrządzone krzywdy. Uroczystość 30-lecia zakończyło zaproszenie na wystawę zdjęć żagańskich Sybiraków.
działalności Koła nr 9 w Żaganiu.