Uczestnicy spaceru spotkali się, zgodnie z wcześniejszą informacją, przed wejściem do kościoła p.w. Nawiedzenia NMP (kościół “na górce”)  w piątek 31.07.2020 r. o godz. 17.00  w Żaganiu. W spotkaniu udział wzięło ok. 35 osób, a wśród nich powitaliśmy  Stanisława Byczkowskiego, Zbyszka Janka i tradycyjnie Jana Mazura.

Najstarsza żagańska nekropolia pochodzi z końca XIV w. Skrywa ona  wiele ciekawych miejsc i związanych z nimi postaci, które na przełomie stuleci znalazły tu swoje miejsce spoczynku. Do roku 1810 cmentarz i kościół cmentarny były nieprzerwanie pod opieką Augustianów. Jak podają źródła miejsce to było nazywane „Winną Górą”, od prowadzonej na jej stokach winnicy. Podczas spaceru wspomniano również o innych uprawach winorośli w pobliżu, aczkolwiek źródła klasztoru  Augustianów nie podają informacji na ten temat.

Podczas wędrówki zwróciliśmy uwagę na dwie bramy wejściowe na „Kalwarię” Św. Rocha (od zachodu) oraz Św. Elżbiety i Marii z Dzieciątkiem (od wschodu), jak i również Krzyż Pokutny wmurowany po stronie wschodniej w mur okalający cmentarz.

W tym szczególnym miejscu odwiedziliśmy i wspomnieliśmy:

– Kaplicę Bożego Grobu z 1598 r. – jej historię, dzieje jej fundatorów oraz tradycje pielgrzymkowe do „Malej Jerozolimy,

– kryptę grobową pod kościołem, w której znajdują się miejsca pochówku niektórych zakonników augustiańskich opiekujących się kaplicą Bożego Grobu oraz zbiorową mogiłę sióstr zakonnych pracujących w szpitalu im. Św. Doroty, położoną przy głównej alejce,

–  neoromańską kaplicę grobową z 1895 r. – miejsce ostatniego spoczynku Rachel Elisabeth Pauline de Castellane z 2 tablicami, na których w języku francuskim znajdują się cytaty z Biblii. Obecnie przy Centrum Informacji Turystycznej w Żaganiu można oglądać ekspozycję poświęconą księżnej Paulinie.

–  epitafium  poświęcone Josephowi Stenzel (1765-1818) – pierwszemu proboszczowi po kasacji zakonu Augustianów, założycielowi fundacji augustiańskiej. Tablica została wmurowana w latach 60-tych XX wieku.

–  tablicę upamiętniającą Hermanna Wentzla – dyrektora Królewskiego Gimnazjum w Żaganiu,

– tablicę z nazwiskiem Karla Heintze – tajnego radcy prawnego,

–  groby dwóch proboszczów – byłych augustianów, Johannesa Kliche i Augustina Nickela,

– tablicę Josepha Ulricha (1156-1850) – profesora Królewskiego Gimnazjum w Żaganiu,

– tablicę Wilhelma Häckel (1805-1871)- proboszcza kościoła w Starym Żaganiu i kościoła Św. Ducha),

– tablicę dr Johannesa Flӧgel (1800-1879) – dyrektora żagańskiego gimnazjum,

– tablicę dr Artura Heinricha (1837-1918) – profesora Królewskiego Gimnazjum w Żaganiu i autora dwóch pozycji książkowych: „Wallenstein als  Herzog” (wyd. 1896) i „Geschichte des Fϋrstentum von Sagan” (wyd. 1911).

Najstarszy udokumentowany pochówek – tablicę epitafijną – odnaleźliśmy na przyporze prezbiterium kościoła Nawiedzenia NMP po południowo-wschodniej stronie, z informacją na temat Christopha Eckard (zm. 1600) oraz jego dzieci Johannes (zm. 1580), Anne (zm. 1590). Zapisy te dokumentują historię miasta i pozwalają datować okres powstania cmentarza na ok. 1538 r.

Warto też wspomnieć, iż po zachodniej stronie znajduje się też duży grobowiec (bez tablic) należący do rodziny Gasch –  Joseph Gasch zm. 1935 – właściciel restauracji Apollo-Saal (obecnie Zamkowa).

Znaleźliśmy też uszkodzoną płytę nagrobną Wenclausa Schittny (1796-1864), nadwornego radcy książęcego i jego żony Josephin Schittny de domo Riedel (1852-1876).

Podczas wędrówki wspomnieliśmy także tych, którzy całym swoim życiem byli związani z księżną Dorotą de Talleyrand-Perigord,  jak np. rodziców Bożeny Nemcowej – Jana Křtitela  Pankl i Marię Magdalenę Terezie  Pankl (tablice znajdowały się w tym miejscu jeszcze pod koniec XX w., obecnie nie można ich odnaleźć).

Konkluzją spaceru jest wniosek o utrzymanie zabytkowego charakter cmentarza i zadbanie o pozostałe jeszcze tablice, jak i również upamiętnienie ważnych dla miasta osób.

Spotkanie prowadziła  –  Halina Dobrakowska – przewodnik/regionalista

Literatura:

  1. Sławek – Ulicami Żagania, UM Żagań
  2. Prospekt – “Moja Jerozolima” – UM Żagań. Parafia Rzymskokatolicka NNMP w Żaganiu „Na Górce” 2019
  3. Kowalski – Żagańskie Zabytki, Żagań 1988
  4. R. Świątek – Żagańskie Nekropolie cz.I – Gazeta Regionalna 29.10.2010
  5. W. Bein, H. Szczegóła – Żagań w historii Śląska, Würzburg i Rada Miasta Żagań 1997
  6. Adamek, M.R. Świątek – Żagań znany i nieznany – UM Żagań 2002
  7. W. Chłopek – Zeszyty Żagańskie Nr 5 [w:] M. Kwiatek – Kaplica Bożego Grobu w Żaganiu, s.26, Żagań 2004

fot. Jan Mazur