Strona główna TURYSTYKA SŁAWNI W ŻAGANIU

SŁAWNI W ŻAGANIU

Johannes Kepler (1571 – 1630) – niemiecki astronom, fizyk i matematyk. W latach 1600-1612 przebywał w Pradze, gdzie początkowo współpracował z Tycho de Brache. Tam został mianowany nadwornym matematykiem, astronomem i astrologiem cesarskim. Następnie przebywał w Linzu, Frankfurcie i Ulm. Opracował tablice ruchu planet, odkrył eliptyczny kształt orbit planetarnych oraz związki między odległościami i okresami obiegu planet (sformułował trzy prawa dotyczące ruchu planet, znane jako prawa Keplera), wynalazł lunetę zbudowaną z dwóch soczewek skupiających (tzw. lunetę keplerowską). Był zwolennikiem idei Kopernika. Na jego pracach oparł swoje badania Newton. Johannes Kepler do Żagania przyjechał 25 lipca 1628 r. i osiedlił się wraz z rodziną w domu obok wieży bramnej, zwanej Szpitalną bądź Kożuchowską. Tam urządził swoją pracownię (wieża bramna została wyburzona podczas poszerzania ulicy w 1848 r. – budowla znajdująca się obok restauracji Piastowska jest jej pomniejszoną kopią). W październiku 1630 r. wybrał się do Ratyzbony. W czasie podróży zachorował na zapalenie płuc i zmarł 15 października, kilka dni po dotarciu do celu. Już po jego śmierci na sprowadzonej w 1629 r. z Lipska prasie drukarskiej zięć naukowca, Jakub Bartsch, i syn Ludwik wydrukowali w Żaganiu Somnium seu opus posthumum de Astronomia Lunari, Anno MDCXXXIV (Sen, czyli dzieło pośmiertne o astronomii księżycowej, 1634 r.). Wcześniej ukazał się list jezuity J. Terentiusa, członka misji do Chin, pracującego nad reformą kalendarza z komentarzem Keplera i m. in. informacją o zaćmieniu słońca z 10.06.1630 r. W tymże 1630 r. wydrukowane zostały także Ephemeridum… (Efemerydy…), tablice o mających nastąpić krótkotrwałych zjawiskach astronomicznych.

Ferenc Liszt (1811 – 1886) – węgierski kompozytor i pianista. W Żaganiu przebywał dwukrotnie na zaproszenie księżnej Doroty. W sierpniu 1853 r. uświetnił koncertem w pałacu sześćdziesiąte urodziny księżnej, zaś w październiku 1857 r. przybył jako gość na uroczystości weselne wnuczki księżnej Doroty, markizy Marii Doroty Castellane z księciem Antonim Radziwiłłem. Grał wówczas (3 października) na organach kościoła pw. Wniebowzięcia NMP podczas uroczystości ślubnych, a także na organach kościoła pw. Krzyża Świętego.

Johann Ignaz von Felbiger (1724 – 1788) – najbardziej znany żagański opat ery nowożytnej. Zasłynął jako reformator szkół, rozpoczynając swe dzieło od szkoły przyklasztornej w 1761 r. Usunął nieudolnych i niewykształconych nauczycieli, zastępując ich pedagogami przeszkolonymi według nowych reguł stosowanych przez J.F. Hähna w berlińskiej Szkole Realnej J.J. Hekkera. Na ich podstawie Felbiger oparł swoją metodę nauczania, zwaną też sagańską (żagańską). Zawierała w sobie: metodę głoskową, wspólne czytanie w klasie, sprawdzanie poznanych wiadomości dzięki pytaniom i odpowiedziom, zgłaszanie się uczniów przez podniesienie ręki, wykorzystywanie tablic streszczających materiał czy podział uczniów na klasy w zależności od stopnia zaawansowania w nauce. Założył w Żaganiu w 1764 r. pierwsze katolickie seminarium nauczycielskie na Śląsku. Rok później opracował regulamin dla katolickich szkół całego regionu. Z powołanej do życia jego staraniem drukarni przyklasztornej wyszedł m. in. katechizm i elementarz polsko-niemiecki.

Albrecht Wallenstein (1583 – 1634) – czeski szlachcic, od 1624 książę Frydlandu, od 1628 książę Żagania, w latach 1629-1631 książę Meklemburgii, od 1626 r. naczelny dowódca wojsk cesarskich podczas wojny 30-letniej. Utworzył 40 000 armię utrzymywaną dzięki kontrybucjom. Od sierpnia 1627 r. przebywał kilkakrotnie w Żaganiu (po raz ostatni w listopadzie 1633 r.). Wiązał z miastem dalekosiężne plany; chciał stworzyć tu swą siedzibę (zamek książęcy); sprowadził do Żagania jezuitów; synów tutejszej szlachty wysłał do gimnazjum katolickiego w Jičinie; otoczył opieką astronoma Keplera. Założył mennicę przy Rynku, gdzie w latach 1629-1631 bito srebrne trójkrajcarówki, półtalary i talary oraz złote dukaty. Nie licząc się z protestami, wprowadził w księstwie obowiązek udokumentowania przez szlachtę prawa do własności ziemskiej. W wyniku tej akcji powstał kodeks Corpus Privilegiorum Ducatus Saganensis (Sagan, 1630 r.) zawierający wykaz przywilejów, nadań wieczystych, patentów lennych dla szlachty, klasztorów, miast i cechów, wydanych w księstwie w latach 1570-1628.

Wacław Euzebiusz Lobkowic (1609 – 1677) – pochodził z arystokratycznej rodziny, która po porażce protestantów w Czechach w czasach wojny 30-letniej doszła do najwyższych urzędów w państwie. Za Ferdynanda III był ministrem – prezydentem rady królewskiej, tajnym radcą dworu oraz zarządcą śląskiej domeny. W 1646 roku za 80 000 guldenów kupił zniszczone po wojnie księstwo żagańskie, zyskując m. in. tytuł książęcy. Zapoczątkował trwające 140 lat rządy Lobkowiców w Żaganiu. Poprzez umiejętne zarządzanie wspomógł oddłużenie Żagania, założył papiernię książęcą (1669 r.), hutę szkła w Wymiarkach (1677 r.). Sprowadzony przez niego włoski architekt, Antonio della Porta, rozpoczął prace przy budowie pałacu.

Piotr Biron (1724 – 1800) – syn faworyta carycy Anny, następnie Katarzyny II, Ernesta Jana, ostatni lennik Rzeczpospolitej na Inflantach, książę Kurlandii i Semigalii w latach 1769-1795. Po III Rozbiorze Polski w 1795 r. zrzekł się Kurlandii na rzecz Rosji, otrzymując wysoką rentę państwową (60 000 talarów) i wypłatę za utraconą posiadłość (2 miliony talarów). W 1786 roku kupił za 1 milion guldenów księstwo żagańskie, gdzie urządził swój dwór. Sprowadził do miasta licznych artystów, zlecił m.in. budowę pałacyku zwanego Domem Wdowim (obecnie budynek urzędu miasta), stajni, oranżerii, przebudowę wnętrz pałacu, założył drukarnię książęcą (1793 r.). Za jego czasów zorganizowano teatr, orkiestrę, galerię pałacową.

Dorota de Talleyrand-Périgord (ur. 21 sierpnia 1793 r. w Berlinie, zm. 19 września 1862 r.) – księżna kurlandzka oraz żagańska. Polityk, filantrop i mecenas kultury. Najmłodsza z córek ostatniego księcia Kurlandii i Semigalii, Piotra Birona i jego żony, Doroty Medem. Wychowana na dworze króla pruskiego w Berlinie przez Włocha z pochodzenia, Scypiona Piattoli, ex-księdza, współtwórcę Konstytucji 3 Maja, bibliotekarza Stanisława Augusta Poniatowskiego. Została wydana za mąż za Aleksandra Edmunda Talleyranda, bratanka słynnego księcia dyplomatów i ex-biskupa, Maurycego Talleyranda. Swą młodość spędziła w Paryżu, brała aktywny udział w europejskim życiu politycznym, uczestniczyła w kongresie wiedeńskim, pełniła honory pani domu ambasady francuskiej w Londynie. Po śmierci Maurycego Talleyranda stała się jego jedyną spadkobierczynią. W 1844 r. Dorota przejęła księstwo żagańskie od swej siostry Pauliny. Ufundowała w mieście szkołę, zespół szpitalny św. Doroty, wspomagała szkolną młodzież, bezrobotnych, odnowiła park, wzbogaciła kolekcję dzieł sztuki w pałacu. Zmarła w Żaganiu w 1862 r.

Napoleon Ludwik (1811 – 1898), fr.: Louis Napoléon – książę Valençay i Chalais, książę żagański, najstarszy syn księżnej Doroty. Założyciel żagańskiej linii Talleyrandów. Kontynuował dzieło matki w mieście i księstwie: prowadził prace nad upiększaniem pałacowego parku (m.in, wyposażył park w urządzenia wodne), wspierał inwestycje miejskie, ufundował liczne pomniki. Jego następcą został pierworodny syn Boson I zrodzony z pierwszego małżeństwa z księżną Alicją Montmorency. Drugą żoną Ludwika była hrabina Paulina Castellane.

Święty Jan Kapistran (1386 – 1456) – należał do odłamu zakonu franciszkanów przestrzegających surowszej reguły, zwanych obserwantami lub bernardynami. Sławny mówca znany w wielu krajach Europy. 10 stycznia 1453 roku wygłosił u franciszkanów żagańskich kazanie, w którym piętnował grę w kości, karty, warcaby, noszenie modnych szpiczastych butów i długich włosów. Mowa Jana okazała się niezwykle skuteczna. Na apel oratora rozpalono przed kościołem wielkie ognisko, do którego mieszczanie wrzucali wszelkie przedmioty zbytku, golone brody i ścinane włosy. W tym samym roku przyszły święty zawitał do Wrocławia, a w sierpniu do Krakowa, gdzie przebywał do maja następnego roku.

Carl Weislog – urodził się w Żaganiu 28 grudnia 1770 r. jako syn miejscowego nauczyciela i kantora. Uczył się w jeleniogórskim gimnazjum, następnie studiował prawo na uniwersytecie w Królewcu. Był referendarzem w Tylży, a w 1802 r. wrócił do Żagania, gdzie został pierwszym sędzią miejskim, następnie dyrektorem tutejszego sądu. Twórczością literacką zajął się stosunkowo późno, wzorował się na E.T.A. Hoffmannie. Utwory Weisloga przepełnione są często szczegółowymi opisami przyrody, pojawiają się w nich także akcenty regionalne, głównie związanie z Karkonoszami. Znany jako autor m. in.: Eps – cebulowy król, Sebastian król Portugalii, Sztuka fantastyczna. Pierwsze swoje utwory drukował w Dresdner Abendzeitung (Wieczornej Gazecie Drezdeńskiej). Zmarł w 1828 r. w Cieplicach.

Bronisława Wajs, znana jako Papusza (1910 – 1987) – cygańska poetka. Przebywała w Żaganiu w latach 1950-1953. To właśnie wtedy, w r. 1951 zadebiutowała w Nowej Kulturze i Twórczości. Następnie przyszły książki z jej wierszami: Pieśni Papuszy, Pieśni mówione, Lesie, ojcze mój. Utwory Papuszy uznane zostały w większości za arcydzieła, a ona sama za pierwszą w historii poetkę cygańską, której utwory zostały spisane. Po pobycie w Żaganiu wyjechała do Gorzowa, następnie do Inowrocławia. Tam zmarła i została pochowana.

Henri Beyle zw. Stendhal (1783 – 1842) – pisarz francuski, uczestnik kampanii napoleońskich. Mianowany na intendenta korpusu generała La Tour-Maubourga, 10 czerwca 1813 roku, podczas trwania kampanii saskiej, przyjechał na swą kwaterę do Żagania. Pracował w budynku Kamery Książęcej, znajdującym się naprzeciwko pałacu (obecnie Sąd Rejonowy). Do jego obowiązków należało zadbanie o zaopatrzenie wojska drogą rekwizycji i kontrybucji ściąganych od mieszkańców okupowanego obszaru. Nieliczne wolne chwile poświęcał lekturze książek wypożyczanych z biblioteki książęcej, korespondencji i robieniu zapisków w swoim Dzienniku.

Honoré de Balzak (1799 – 1850) – pisarz francuski. Jadąc na Ukrainę, zatrzymał się w Żaganiu. Z Berlina 30 września 1847 r. dotarł pociągiem do Jankowej Żagańskiej, stamtąd 3 października przybył do Żagania. Po upływie ponad dwóch tygodni, w połowie października, ruszył koleją w dalszą podróż przez Głogów, Wrocław, Kraków.

Bożená Nemcowá (1820 – 1862) – czeska pisarka. Autorka Babuni była w Żaganiu dwukrotnie. Akcja jednego z jej opowiadań, Siostry, oparta została na historii, którą zasłyszała w mieście nad Bobrem. Syn pisarki, Karol, pracował jako ogrodnik w parku księżnej Doroty.

Ludwik XVIII – przyszły król Francji (1755 – 1824), brat straconego w Paryżu Ludwika XVI. Tułając się po wybuchu rewolucji francuskiej przybył do Żagania w 1793 roku na zaproszenie księcia Piotra Birona. Gościł tu przez kilka miesięcy wraz z ponad setką swych dworzan. Później poprzez Warszawę dotarł na zaproszenie cara do Mitawy stolicy Kurlandii, a stamtąd do Anglii.