SZLAKI I ŚCIEŻKI TURYSTYCZNE

1 z 5

Szlak Śladami Johannesa Keplera w Żaganiu powstał w 2011 roku i obejmował sześć miejsc upamiętniających pobyt wybitnego astronoma w naszym mieście.

Obecne na szlak składają się:

1. Pomnik Keplera przy ul. Warszawskiej
2. Wieża ratuszowa z tablicą wmurowaną na okoliczność 400. rocznicy urodzin Keplera
3. Restauracja „Kepler”, której wnętrza zdobią malowidła poświęcone astronomowi
4. Konwikt z wieżą do obserwacji astronomicznych
5. Ulica nazwana imieniem Johannesa Keplera
6. Replika Bramy Szpitalnej i wieży Keplera
7. Plenerowy Układ Słoneczny (otwarty w grudniu 2021 roku)

1. Pomnik Keplera przy ulicy Warszawskiej

Johannes Kepler urodził się 27 grudnia 1571 r. w Weil der Stadt. Był wybitnym niemieckim matematykiem, fizykiem i astronomem, a także odkrywcą trzech reguł, jakimi rządzą się ruchy planet Układu Słonecznego (tzw. prawa Keplera). Wynalazł lunetę astronomiczną, która została następnie nazwana jego imieniem. Wprowadził przecinek do ułamków dziesiętnych, był autorem Tablic Rudolfińskich, w których zawarty został katalog gwiazd i tabele planetarne. Opisał podstawowy wielościan gwiaździsty, który nazwał stella octangula. Ostatnie lata życia spędził w Żaganiu na dworze księcia żagańskiego Albrechta Wallensteina, słynnego wodza z wojny trzydziestoletniej. Na sprowadzonej do miasta prasie drukarskiej Kepler wydrukował parę mniejszych dzieł, w tym m.in. przepowiednię, która trafnie przewidywała przejście planety Merkury przez tarczę słońca 7 listopada 1631 r. Niestety nie dożył jej spełnienia, zmarł 15 listopada 1630 r. w Ratyzbonie. Na jego grobie zamieszczono następującą sentencję:

 Mierzyłem światłość nieba, teraz mierzę cień Ziemi.
Niebiański rodzaj mojego ducha – cień mojego ciała, który tutaj leży.

Pomnik upamiętniający Keplera stanął przy ul. Warszawskiej w Żaganiu w 2009 roku. Autorem pomnika wykonanego z laminatu uszlachetnionego jest Mirosław Górski z Nowej Soli.

2. Wieża ratuszowa

Z okazji jubileuszu 400 rocznicy urodzin astronoma w 1972 roku wmurowano w ścianę żagańskiej wieży ratuszowej tablicę pamiątkową, na której znalazła się następująca treść:

W latach 1628-1630 przebywał w Żaganiu
Johannes Kepler
kontynuator myśli kopernikańskiej
i tutaj pracował nad dziełem “Ephemerides”

w 400 rocznicę urodzin
Społeczeństwo Żagania

3. Restauracja „Kepler”

W 1998 r. od imienia Keplera nazwano restaurację zlokalizowaną w centrum miasta (dawniej Staromiejską). Wnętrze lokalu zdobią malowidła ścienne nawiązujące do twórczości i życia słynnego astronoma. Ich autorem jest krakowski artysta Tadeusz Pietuch.

4. Konwikt z wieżą do obserwacji astronomicznych

Matematyczne uzdolnienia, liczne prace oraz odkrycia naukowe Johannesa Keplera sprawiły, że astronom zyskał w Żaganiu wielu sympatyków. W 1764 roku przy okazji budowy konwiktu (będącego częścią zespołu klasztornego kanoników regularnych), za sprawą opata Jana Ignacego Felbigera, nad furtą zbudowano wieżę, mającą służyć obserwacjom astronomicznym. W Żaganiu miały znajdować się również liczne dzieła i przyrządy Keplera. Jego pobyt w naszym mieście był wielokrotnie upamiętniany, np. w 300. rocznicę śmierci uczonego na głazie w Gaju Keplera umieszczono owalny medalion z podobizną astronoma, a z okazji 400. rocznicy urodzin wmurowano okolicznościową tablicę w Wieżę Ratuszową.

5. Ulica nazwana imieniem Johannesa Keplera

W jednym z pierwszych opublikowanych w Żaganiu dzieł Johannes Kepler przewidział zaćmienie Słońca, które miało nastąpić 10 czerwca 1630 roku. Precyzyjnie określił czas jego wystąpienia dla Wiednia, Linzu i Żagania. Spektakularny moment przejścia Księżyca przez tarczę Słońca nastąpił zgodnie z przewidywaniami astronoma – w Żaganiu możliwe do zaobserwowania było zaćmienie całkowite. Dokładne przewidzenie momentu zaćmienia przysporzyło astronomowi sporej popularności nie tylko wśród osób związanych z nauką. Wybitne osiągnięcia na polu naukowym sprawiły, że na przełomie XIX i XX w. jedną z najbardziej reprezentacyjnych ulic w mieście nazwano ulicą Keplera (Johannes Kepler Straße).

6. Replika Bramy Szpitalnej i wieży Keplera

W 1627 roku książę Albrecht Wallenstein wszedł w posiadanie Księstwa Żagańskiego. Kilka miesięcy później zaproponował, będącemu w trudnej sytuacji, Johannesowi Keplerowi osiedlenie w Żaganiu. Książę zapewnił astronomowi oraz jego rodzinie godziwe warunki do życia i pracy. Zagwarantował im również ochronę przed ewentualnymi zagrożeniami związanymi z przynależnością do prześladowanego wówczas kościoła luterańskiego. Zgodnie z powziętymi ustaleniami, Kepler miał otrzymać do dyspozycji wieżę mieszczącą się przy Bramie Szpitalnej w celu prowadzenia obserwacji astronomicznych oraz prasę drukarską.

7. Plenerowy Układ Słoneczny

Plenerowy Układ Słoneczny zainstalowany w 2021 roku z okazji obchodów 450. rocznicy urodzin jednego z najznamienitszych mieszkańców Żagania – Johannesa Keplera (27.12.1571 – 15.11.1630). Niemiecki astronom stworzył podwaliny współczesnej astronomii, fizyki i matematyki. Uczony określił trzy reguły rządzące ruchami planet Układu Słonecznego wskazując, że planety poruszają się wokół słońca po eliptycznych orbitach. Potwierdził w ten sposób heliocentryczną teorię Kopernika. Johannes Kepler ulepszył teleskop stworzony przez Galileusza, w Żaganiu napisał pierwszą w historii literatury powieść fantastyczną „Sen”. Plenerowy Układ Słoneczny jest częścią szlaku turystycznego „Śladami Johannesa Keplera w Żaganiu”.

Na Żagański Szlak Książęcy składają się najciekawsze żagańskie zabytki oraz miejsca warte odwiedzenia. Podążanie szlakiem jest możliwe dzięki folderowi zawierającemu mapę wraz z opisem poszczególnych lokalizacji na niej widniejących. Zwiedzanie ułatwią turystom również specjalne tablice informacyjne znajdujące się przed najważniejszym punktami wyznaczonej trasy.

Pobierz folder informacyjny – Żagański Szlak Książęcy.

Żagańskie obozy jenieckie to historia pięciu pokoleń żołnierskich – od wojen napoleońskich począwszy, po przez wojny francusko-pruską, aż po pierwszą i drugą wojnę światową. Szczególnie ta druga pozostawiła najwięcej pamiątek po jeńcach. Wtedy to na obszarze ponad 1 km kwadratowego Niemcy rozbudowali obozy, przez które przeszło około 100 tysięcy jeńców, niemal wszystkich narodowości koalicji antyhitlerowskiej. Istniały tu dwa obozy – Stalag VIII C dla jeńców żołnierzy wojsk lądowych i Stalag Luft 3 – dla lotników RAF i USAF. Z tego ostatniego w nocy z 24 na 25 marca 1944 roku, miała miejsce słynna Wielka Ucieczka lotników RAF. W marcu 1945 roku, wobec zbliżającego się frontu i klęski wojsk hitlerowskich, Niemcy ewakuowali jeńców na zachód. Po wojnie obóz (zabudowania i urządzenia) popadał stopniowo w ruinę, tym bardziej że baraki były wykonane z drewna, a trwalszymi ich elementami były tylko podmurówki i fundamenty. W 1971 r. powstało Muzeum Martyrologii Alianckich Jeńców Wojennych (obecnie Muzeum Obozów Jenieckich), które eksponuje i dokumentuje pamiątki po obozach jenieckich. Teren byłych obozów jest udostępniony do zwiedzania. Tu odbywają się okolicznościowe uroczystości, przybywają oficjalne delegacje pragnące uczcić pamięć jeńców oraz bliscy i przyjaciele tych, którzy tu byli. Znakowane ścieżki umożliwiają zwiedzanie obiektów pozostałych po kompleksie obozowym.

Ścieżki obozowe

• Ścieżka cmentarzy wojennych (szara) Wędrując nią zwiedzimy cmentarz jeńców Stalagu VIIIC (gdzie spoczywają prochy jeńców 15 narodowości), mogiłę żołnierzy napoleońskich z 1813 r. oraz cmentarz żołnierzy rosyjskich z I oraz radzieckich z II wojny światowej. Obok znajduje się mauzoleum upamiętniające 50 lotników RAF, schwytanych i zamordowanych podczas słynnej „Wielkiej Ucieczki”.
• Ścieżka po byłych obozach jenieckich (czerwona) Zaczyna się przy muzeum, umożliwia zwiedzanie miejsc, po barakach jenieckich, teatrach obozowych, kaplicy, umywalni, itp. Na uwagę zasługują odnalezione miejsca wykopu nieukończonych tuneli ucieczkowych: „Tom” i „Dick” oraz słynny tunel „Harry” z głazem – pomnikiem upamiętniającym 60-tą rocznicę „Wielkiej Ucieczki”.
• Ścieżka „Park Słowiański”  Wiedzie przez jeden z najpiękniejszych parków miejskich, obejmujący typy różnych siedlisk leśnych, parkowe oczka wodne, rzekę Bóbr oraz obiekt archeologiczny „Gród Chrobry”. W parku wytyczono polanę, wybudowano palenisko, postawiono ławki i WC.
• Ścieżki dydaktyczne wykonane przez LO Szprotawa Dolina Bobru, Śladami mistrza  z Gościszowic, Pałace okolic Szprotawy, Szprotawa – mała Wenecja.
• Ścieżka „Przy wiacie” Służy do prowadzenia dydaktyki przyrodniczej, szczególnie wśród młodzieży szkolnej. Ścieżka prowadzona jest przez Nadleśnictwo Wymiarki. Tematyka: różne sposoby przygotowania gleby do odnowienia, naturalne i sztuczne, zagadnienia selekcji i nasiennictwa, zagadnienia ochrony lasu i łowiectwa, ochrona lasu przed pożarami.
• Ścieżka „Poznaj drzewa i krzewy” Prowadzona przez Nadleśnictwo Żagań. Zadaniem ścieżki jest pokazanie i nauczenie rozpoznawania różnych gatunków drzew i krzewów leśnych.

Folder informacyjny:

• Szlak Wielkiej Ucieczki ulotka strona 1
• Szlak Wielkiej Ucieczki ulotka strona 2
• Plan Szlaku Wielkiej Ucieczki

Na trasie żagańskiego dziedzictwa księżnej Doroty znajdują się obiekty zabytkowe związane z życiem i historią księżnej żagańskiej Doroty de Talleyrand-Périgord: Zespół pałacowo-parkowy (Pałac Książęcy wraz z parkiem krajobrazowym), pl. Słowiański (budynek dawnej administracji książęcej oraz Dom Wdowi), wieża dawnego kościoła ewangelickiego (obecnie wieża widokowa), Poaugustiański Zespół Klasztorny (Pomnik Historii), wieża ratuszowa w Rynku oraz Zespół Szpitalny św. Doroty.

Zachęcamy do spaceru szlakiem księżnej Doroty. Pierwszy punkt trasy znajduje się przed żagańskim Pałacem Książęcym. Wszelkie niezbędne informacje zawarte zostały w folderze informacyjnym pt. „Żagańskie dziedzictwo księżnej Doroty”, który jest dostępny w wersji online. Zapoznając się z jego zawartością, mogą Państwo odbyć podróż szlakiem najcenniejszych i najbardziej imponujących żagańskich zabytków.

Folder informacyjny zawierający komplet informacji:

• Żagańskie dziedzictwo księżnej Doroty

Trasa powstała dzięki współfinansowaniu ze środków otrzymanych z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego.

KAMIENNE ŚLADY PRZESZŁOŚCI

Trasa turystyczna “Kamienne  Ślady Przeszłości” liczy 3 km długości. Rozpoczyna się od Domku Portiera (obecnie Centrum Informacji Turystycznej w Żaganiu) mieszczącego się przy wejściu do parku, następnie przechodzi obok Domku Inspektora Parku, przez Zacisze Doroty, Domek Wędkarski, Miejsce Marii, Wyspę Marii, dawną Oranżerię nad Bobrem i inne miejsca, które związane są z przeszłością parku książęcego.

Folder informacyjny zawierający pełną trasę:

• Kamienne Ślady Przeszłości

Wiosną 1965 roku w Żaganiu pojawiła się ekipa filmowa realizująca serial “Czterej pancerni i pies” w reżyserii Konrada Nałęckiego. W mieście nad Bobrem a także w kilku okolicznych miejscowościach zrealizowano większość ujęć plenerowych do tzw. I serii (czyli pierwszych ośmiu odcinków) kultowego już dziś filmu.Zdjęcia trwały od kwietnia aż do zakończenia wakacji. W serialu w charakterze statystów wystąpiło wielu mieszkańców Żagania. Osobny udział w realizacji przygód załogi Rudego 102 miała stacjonująca w kompleksie koszarowym przy ul. Żarskiej 11 Drezdeńska Dywizja Pancerna (obecnie 11 Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej) – wojsko udostępniało filmowcom poligony wypożyczało niezbędny sprzęt. “Szlak Czterech Pancernych” to 17 miejsc w Żaganiu i najbliższej okolicy, które posłużyły jako naturalna sceneria podczas realizacji serialu. Trasa powstała dzięki współpracy Urzędu Miasta Żagania ze Stowarzyszeniem KLUB PANCERNYCH zrzeszającym fanów serialu oraz miłosników historii polskiej broni pancernej Opis Szlaku Czterech Pancernych:

1. Ulice Bracka, Długa i Keplera – sceny walk o warszawską Pragę (odc. VI “Most”)
2. Ulica Libelta – sceny walk o warszawską Pragę (odc. VI “Most”)
3. Dom przy ul. Nadbobrze – wizyta u nauczycielki (odc. II – “Radość i gorycz”)
4. Dawne zakłady “Dekora” przy ul. Chrobrego – wizyta załogi Rudego w lubelskiej fabryce (odcinek II – “Radość i gorycz”).
5. Bóbr w okolicy O.D. “Zacisze” – scena kąpieli Janka i Gustlika w Wiśle (odc. III – “Gdzie my – tam granica”)
6. Ul. Kościuszki – powitanie czołgistów na ulicach wyzwolonego Lublina (odcinek II – “Radość i gorycz”)
7. Klub Garnizonowy przy ul. Żarskiej – szpital (odc. VI – “Most”)
8. Droga czołgowa – wiadukt kolejowy (odc. III – “Gdzie my – tam granica”)
9. Skwer Czołgisty – Muzeum Czterech pancernych i Centrum Tradycji Wojsk Pancernych
10. Wyrobisko piasku w okolicach ulicy gen.J.Bema – ujęcia z odcinka IV – “Psi pazur”
11. Stara papiernia – sceny walk z odcinka IV – “Psi pazur”
12. Droga czołgowa – scena śmierci kaprala Kucharka (odc. II – “Radość i gorycz”).
13. Poligon Karliki – ujęcia z odc. I – “Załoga” oraz scena dekoracji pancernych Krzyżami Walecznych (odc.V – “Rudy, miód i krzyże”)
14. Rudawica – sceny zdobywania studziankowskiego folwarku (odc. V – “Rudy, miód i krzyże”)
15. Gorzupia – scena przekraczania Bugu (odc. II – “Radość i gorycz”)
16. Olszyniec – scena postoju brygady w wyzwolonej wiosce (odc. II – “Radość i goryczy
17. Pola między Żaganiem a Marszowem – sceny bitwy o Oksywie (odc.VIII – “Brzeg morza”)

Zapraszamy wszystkich amatorów pieszych wycieczek do odwiedzenia wyjątkowych pancernych miejsc i plenerów! Archiwalne zdjęcia z serialu pochodzą ze zbiorów Igora Kropata, któremu serdecznie dziękujemy za udostępnienie oryginalnych fotografii. Pobierz folder informacyjny:

• Szlak Czterech Pancernych – 1 strona
• Szlak Czterech Pancernych – 2 strona

ŚCIEŻKA DZIKÓW (9,5 KM) – prowadzi przez nadbrzeżne łąki nad Bobrem, jego starorzecza i monokulturowe, sosnowe lasy rozległego kompleksu Borów Dolnośląskich. Niegdyś pierwotna puszcza w miarę trzebieży ustępowała sztucznym nasadzeniom szybko rosnącej sosny. Tylko w nielicznych miejscach zachowały się fragmenty pierwotnego drzewostanu – przeważnie tam, gdzie były trudne warunki wywozu drewna. Takim właśnie miejscem jest “Uroczysko Sucha Sosna”. Nadrzeczne łąki, meandry (zakola) Bobru, zarośla i drzewa, to siedlisko wielu gatunków zwierząt i roślin. Spośród ssaków występuje tu dzik (logo tej ścieżki), sarna, lis, borsuk. Coraz częściej można odnaleźć ślady żerowania bobra. Z ptaków spotykamy: łabędzia niemego (ma tu swoje miejsce gniazdowania), kaczkę krzyżówkę, żurawia błotnego, dzięcioła czarnego i zielonego. Płazy to: różne gatunki żab, jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec (beznoga jaszczurka), oraz gady tj. zaskroniec i żmija zygzakowata. Owady chronione to motyle: paź żeglarz, paź królowej, mieniaki, rusałkowate. Rośliny chronione: widłak goździsty, storczykowate, żabieniec, babka wodna. W samym sercu uroczyska, tuż przy źródle ze smaczną, chłodną wodą, jest tu też jedno z licznych w tym miejscu babrzysk, gdzie dziki zażywają kąpieli błotnych. Dziki – tym razem oswojone, spotkamy przy leśniczówce Karliki, gdzie ich sześcioosobowa wataha zamieszkuje zbudowany dla nich okólnik. Idąc do nich w gościnę, zbierzmy po drodze nieco ubiegłorocznych żołędzi. Jest to ich ulubiony przysmak. Leksykon ścieżki dzików: Babrzysko – niewielka podmokła błotna niecka. W takim miejscu dziki “zażywają kąpieli błotnych”. Karliki – śródleśna kolonia Żagania. Powstała pod koniec lat 20-tych XVII wieku, przy przebiegającym tędy niegdyś “Gościńcu Królewskim”, jako gospodarstwo produkujące siano dla potrzeb wojsk, podczas toczącej się wtedy wojnie 30-letniej. Obecnie siedziba leśnictwa. Nieopodal znajduje się metalowa dostrzegalnia przeciwpożarowa. Obok stylowy budynek dawnej leśniczówki z połowy XIX wieku z zachowanym herbem rodziny Talleyrandów. Moczyń – dzielnica Żagania. Jej początki sięgają XIII wieku. W centrum stylowy, współczesny kościół parafialny p.w. Św. Józefa Monokultura – sztucznie nasadzony na danym obszarze jeden gatunek roślin, drzew. Starorzecze – odcięty w sposób naturalny, fragment koryta rzeki, który stopniowo zarasta roślinnością bagienną, nadbrzeżną i łąkową.

Ścieżka wiewiórek (po parku żagańskim). Jesteśmy na terenie zespołu parkowo – pałacowego o powierzchni ponad 100 hektarów. Ten unikalny kompleks przyrodniczy zaprojektowany został przed 150 laty przez architekta krajobrazu Oskara Teicherta, jako oprawa krajobrazowa barokowo – klasycystycznego pałacu księżnej żagańskiej Doroty Talleyrand – Perigord. Osią parku jest rzeka Bóbr. Wraz z kanałem Młynowką rzeka dzieli park na trzy wzajemnie uzupełniające się części: Park Pałacowy na prawym brzegu Bobru i Młynówki, Na wyspie w widłach Bobru i Młynówki oraz Górny na lewym brzegu Bobru. Wśród drzew rosnących w Parku pojedynczo i w grupach, aż 47 z nich znajduje się w rejestrze pomników przyrody. Z rodzimych gatunków występują: cis pospolity, lipa drobnolistna, klon, buk i grab zwyczajny, buk czerwony, robinia akacjowa. Z egzotów: kasztan jadalny, klon tatarski, rokitnik, leszczyna turecka, platan, choinka kanadyjska (tsuga), tulipanowiec, bożodrzew. W poszyciu występują: zawilec wielkokwiatowy, bluszcz pospolity i chroniony łuskiewnik. Ze ssaków – sarny i oczywiście wiewiórki (logo ścieżki). Ptaki to łąbędź niemy, kaczka krzyżówka (rzadziej perkoz), dzięcioł czarny i zielony, pełzacz. Z owadów mamy: pazia królowej, pazia żeglarza, mieniaki rusałkowate – wszystkie pod ochroną. Ryby: płoć, kleń, szczupak, pstrąg potokowy, strzebla potokowa, jaź, węgorz, lin, karp, głowacica, ukleja, karaś srebrzysty. Przed wiekami w czystych wodach Bobru żył małż perłoródka, którego masowo odławiano dla pozyskiwania pereł jubilerskich. Obfitość ryb dawała niegdyś zatrudnienie żagańskim rybakom, zrzeszonym w cechu. Bóbr to rzeka życiodajna i niszczycielska. Wędrując jego lewym brzegiem, możemy ujrzeć efekty erozji stromej skarpy brzegowej, to znaczy: rezultat nieustannego jej podcinania przez płynącą wodę. Ponieważ Bóbr nieustannie “nadgryza” brzegi, dlatego też trzeba je na bieżąco umacniać. Żagań powstał dzięki tej rzece w miejscu dogodnej przeprawy. Przez wieki był dla rozwijającego się miasta drogą transportową, rybną spiżarnią, “murem obronnym”, robotnikiem poruszającym koła młyńskie. Dziś napędza turbiny dwóch miejskich elektrowni wodnych, niesie ze swoim nurtem uczestników licznych wodniackich spływów kajakowych, raduje i rozczarowuje (częściej) wędkarzy i jest wizytówką miasta Żagania, a w szczególności jego Parku. Leksykon parkowy w pigułce: Bóbr – lewobrzeżny dopływ Odry długości 272 km, powierzchnia dorzecza 5876 km, przepływ (w Żaganiu) – 37,8 m/s, stan wód (w Żaganiu) – susza 1m, powódź 7m. Jego źródła znajdują się we Wschodnich Karkonoszach, ujście k/Krosna Odrzańskiego. Egzot – gatunek roślinny pochodzący z innych kontynentów i stref klimatycznych. Perłoródka – słodkowodny małż (margaritifera margaritifera), tworzący w swoim ciele, w miejscach podrażnień (ziarna piasku, zranienia) perły jubilerskie. Dawniej masowo występował w Bobrze, Kwisie, strumieniach Karkonoszy.

ścieżka lisów (9,5 KM) – jej najciekawszym odcinkiem jest wędrówka prawym brzegiem rzeki Czerny. Napotykamy tu pomnikowe dęby i buki, a w starorzeczach Czerny liczne babrzyska. Tu nieuregulowana rzeka płynie malowniczymi zakolami, przeciskając się pod zwalonymi drzewami, tarasującymi jej nurt. Prócz dzików spotkamy tu sarnę, lisa, jenota (lis japoński), borsuka. Z płazów, prócz żab częstu występuje jaszczurka żyworódka, jaszczurka zwinka i żyworódka, padalec (beznoga jaszczurka), zaskroniec i żmija zygzakowata, a z ptaków: dzięcioły i śpiewające. Przekraczając zabudowania Kolonii Laski, schodzimy stromą skarpą nadbrzeżną Czerny w bardziej “cywilizowany”, monokulturowy las. Wchodząc na tzw. “drogę czołgową” mijamy ruiny zniszczonej po wojnie i rozebranej papierni, na terenie której w połowie lat 60 XX wieku, wykonywano plenerowe zdjęcia do popularnego wówczas serialu “Czterej Pancerni i pies”. Obecnie trenują tu alpiniści jaskiniowi z miejscowego Speleoklubu “Bobry”. obok mostu znajduje się wodowskaz IMGW, do stałych pomiarów poziomu wody w rzece. Mijając po drodze budynek klubu garnizonowego z 30 lat XX wieku, położony w parku nad malowniczym stawem wychodzimy na szosę Żagań – Żary. Mijając siedzibę Nadleśnictwa Żagań warto zobaczyć w nim stałą ekspozycję p.n.: “Leśny Zespół Edukacyjny”. Idąc dalej w dół rzeki Czerny, przechodząc pod budowaną obwodnicą miejską, wędrujemy wśród starych nadbrzeżnych dębów i dochodzimy do Bobru, gdzie Czerna łączy z nim swe wody. Leksykon ścieżki LISIEJ: Babrzysko – niewielka podmokła błotna niecka. W takim miejscu dziki “zażywają kąpieli błotnych” w czasie upałów. Czerna – lewy dopływ Bobru długości 140 km. Źródła koło wsio Godzieszów (pow. Lubań). Przepływ 0,5 m/s. Stan wód 0,5 m (susza), 3 m (stan powodziowy). Karliki – śródleśna kolonia Żagania. Powstała pod koniec lat 20-tych XVII wieku przy przebiegającym tędy niegdyś “Gościńcu Królewskim”, jako gospodarstwo produkujące siano dla potrzeb wojsk, podczas toczącej się wtedy wojnie 30 letniej. Obecnie siedziba leśnictwa. Nieopodal znajduje się metalowa dostrzegalnia przeciwpożarowa. Obok stylowy budynek dawnej lesniczówki z połowy XIX wieku z zachowanym herbem rodziny Talleyrandów. Obok leśnictwa zagroda z oswojonymi dzikami. Kolonia Laski – dzielnica Zagania. Jej początki sięgają połowy XVIII wieku – czasów tzw. osadnictwa fryderycjańskiego. W jej sąsiedztwie mieścił się w czasie II wojny światowej potężny kompleks obozów jenieckich. Monokultura – sztucznie nasadzony na danym obszarze jeden gatunek roślin, drzew.

• Rzeką Kwisa Szlak kajakowy zaczynający się w Gryfowie Śl. ma długość 110 km i kończy się przy ujściu Kwisy do Bobru. Przy niskich stanach wody spływy rozpoczyna się w Leśnej. Jest to szlak łatwy i mimo pewnej uciążliwości (14 przenoszeń stałych, konieczność przewożenia kajaka na odległość 5 km) bardzo interesujący ze względu na bogactwo zabytkowych obiektów w miejscowościach nadrzecznych w górnym biegu rzeki a także niemal dziewiczy jej charakter w dolnym odcinku (gmina Osiecznica i Małomice). Czas potrzebny na przebycie szlaku ok. 7 – 8 dni.
• Rzeką Bóbr Długość dostępnego dla kajaka to odcinek od Kamiennej Góry 251 km. Szlak urozmaicony o charakterze w zasadzie górskim, z powodu wielu elektrowni na dłuższych odcinkach uregulowany. Konieczność częstego przenoszenia kajaka sprawia, że jest to szlak uciążliwy. Z uwagi na malowniczość szlaku, a także jego trudność i uciążliwość można go podzielić na następujące odcinki: z Kamiennej Góry do Szprotawy oraz ze Szprotawy do Żagania. Na trasie wiele ciekawostek krajoznawczych i obiektów zabytkowych. Szlak urozmaicony krajobrazowo. Na brzegach wiele starych dębów. Na przebycie szlaku potrzeba 9 – 10 dni.

• Szlak czerwony Przebieg trasy z Czerwonej Wody – Stary Węgliniec – Kościelną Wieś – Iłowę – Czyżówek do Przewozu.
• Szlak zielony Przebieg trasy z Kliczkowa – Bronowiec – Leśniczówkę Poświętne – Kościelną Wieś – Czyżówek – Czarnocin – Witoszyn – Lutynkę do Bogumiłowa.

• Żagański Szlak Książęcy prowadzi przez najciekawsze żagańskie zabytki oraz miejsca warte odwiedzenia.
• Szlak papieski skupia miejsca poświęcone Janowi Pawłowi II. Rozpoczyna się przy SP nr 3, a kończy przy Kościele pw. Matki Bożej Hetmanki Żołnierza Polskiego w Żaganiu.
• Szlak wielkiej ucieczki tworzy pętlę rozpoczynającą się i kończącą na terenie Muzeum Obozów Jenieckich w Żaganiu.
• Szlak czterech pancernych obejmuje miejsca, w których kręcone były pierwsze odcinki serialu “Czterej pancerni i pies”.
• Szlak PTTK (zielony) przechodzi tranzytem przez Szprotawę i Żagań.
• Szlak PTTK (czarny) Przebieg: Żary – Zielony Las (wieża Promnitza) – Kunice Żarskie (basen) – Siodło – Żagań.
• Szlak Północny (czerwony) Obejmujący walory północnej części gminy Szprotawa.
• Szlak Południowy (żółty)  Łączy Sieraków z Jelenim Rozdrożem.
• Szlak „Trakt Solny” (żółty)  Łączy Gościeszowice ze Szprotawką
• Szlak dawnej kolejki szprotawskiej (czarny) łączy Zieloną Górę ze Szprotawą
• Szlak Szklany, pieszo – rowerowy w gminie Wymiarki Przebieg: Wymiarki, Witoszyn Dolny, Witoszyn Górny, Lutynka, Silno Mała, Lubartów, Wymiarki. Oznakowanie szlaku to czerwona ukośna kreska na białym tle o kształcie kwadratu 10 x 10 cm.
• Szlak Nadbobrzański (czerwony) Przebiega przez Sowie Bagno oraz ujście Kwisy do Bobru
• Szlak wokół Małomic (czarny) „Małomicka Pętla”

• Szlak Bałtyk – Karkonosze międzyeuroregionalny szlak rowerowy. Przebieg: Trzebież – Żary – Żagań – Świętoszów – Jelenia Góra
• Szlak rowerowy im. Goepperta (niebieski) Szprotawa – Buczek – wiedzie wzdłuż rzeki Bóbr, skrajem szprotawskich lasów, w kierunku stawów rekreacyjnych,
• Szlak „Dolina Kwisy” Rowerowy szlak turystycznych – znaki czerwone. Wytyczony w ramach Związku Gmin Doliny Kwisy. Przebieg: Małomice zalew – Małomice – Rudawce – Świętoszów – Luboszów – Zjazd – Paszowa – Przjęsław – Kliczków – Osieczów – Parzyce
• Szlaki rowerowe po gminie Wymianki – 5 pętli lokalnych

Zobacz również: Żagań na rowerze